Er komt een jonge vrouw bij de dokter, zij vertelt dat ze graag zwanger wil worden. "Oh nee", reageert de huisarts, "daar is geen sprake van". De vrouw kijkt niet begrijpend naar de arts, die haar uitlegt dat het bij wet verboden is voor een vrouw met diabetes type 1, zoals zij dat heeft, om zwanger te worden. De kans bestaat namelijk dat haar kinderen ook diabeet worden. En als haar kinderen gezond zijn, dan is er altijd nog de kans dat de kleinkinderen of achterkleinkinderen misschien deze ziekte zullen erven. De vrouw is ontredderd en intens verdrietig maar slikt haar tranen weg. Ze herstelt zich en zegt tegen de arts:"Nou, dan moet ik maar extra van mijn toekomstige neefjes en nichtjes genieten. Mijn broer is namelijk net getrouwd en hij en zijn vrouw hebben ook een kinderwens." "Helaas", antwoordt de arts "ook dat zal u niet gegund zijn. Uw broer heeft namelijk ook kans deze ziekte aan zijn kinderen, kleinkinderen of achterkleinkinderen door te geven. We weten namelijk nog steeds niet precies hoe deze ziekte vererft, dus is het iedereen die lijder is, maar ook de broers en zussen van lijders verboden bij wet om kinderen te krijgen of te verwekken."
Een totaal onwerkelijk plaatje, het lijkt een wel een scene uit een slechte speelfilm. Ethisch geheel ondenkbaar! Maar de discussie hierover is bij fokkers van honden toch echt aan de orde van de dag.
Nu is het fokken van honden (of om het even welke dieren) natuurlijk altijd een ethisch discutabel onderwerp. Maar ik hou als leidraad voor mijzelf maar aan, dat als de fokker goede, zuivere bedoelingen heeft ten bate van het ras, dat het acceptabel is dat hij of zij fokt.
Maar op facebook las ik als reactie van een fokker dat dit ook voor een schijnveiligheid kan zorgen. En ook daar ben ik het mee eens. Voorlopig is een screening niet meer dan dat. Je brengt in kaart welke hond lijder is. Vervolgens moet je gaan bedenken wat je hiermee gaat doen. Lijders uitsluiten voor de fok ligt het meest voor de hand. Maar wat doe je met broers en zussen? Zolang je niet precies weet hoe een erfelijke aandoening vererft kom je voor lastige dilemma's te staan als fokker (of vereniging). Want welke honden sluit je uit? Rassen zoals de Labrador, herder of Jack Russel hebben een vrij grote populatie, wellicht is uitsluiten daar niet zo'n issue als bij rassen met een veel smallere genenpoel.
De Saarlooswolfhond is een ras met zo'n smalle genenpoel. Er is een grote verwantschap tussen de verschillende honden. Het ras is relatief jong en dus zijn veel lijnen nog te herleiden naar de directe stamoudsten en dat waren niet zo enorm veel honden. Kortom, als je te veel honden uitsluit voor de fok, dan kan dat wel eens ten koste gaan van het ras. Je hebt dan geen zieke honden meer omdat je simpelweg geen Saarlooswolfhonden meer hebt.
Bij de verschillende oogaandoeningen zijn er goede testen, die je jaarlijks kunt herhalen, zodat lijders op tijd worden opgespoord. Bij aandoeningen als DM (Degenaratieve Myelopathie) en hypofysaire dwergroei kan middels een test worden bepaald of een hond drager (of lijder) is. Bij deze aandoeningen is het allemaal nog goed te overzien, want ze zijn autosomaal recessief overerfbaar. Je weet dus precies welke combinatie mogelijk is om lijders aan deze ziekte te voorkomen.
 |
| De combinatie drager x drager is onacceptabel want zij geeft lijders De combinatie drager x vrij is acceptabel want zij geeft geen lijders De combinatie vrij x vrij is natuurlijk ook acceptabel, zij geeft geen lijders en ook geen dragers |
Maar bij aandoeningen als epilepsie en PL is dat anders. Diabetes type 1, zoals ik in mijn inleiding heb gebruikt als voorbeeld is een multifactoriële aandoening, net als epilepsie, HD, ED en PL. We weten eigenlijk nog niet zo goed hoe deze aandoeningen vererven. Bij multifactoriële aandoeningen is het lastig te voorspellen of nakomelingen een bepaalde aandoening zullen erven. Naast de genetische aanleg, waarvan we niet kunnen voorspellen hoe deze verloopt, zijn er ook nog omgevingsfactoren die van invloed kunnen zijn. Vanzelfsprekend is het te allen tijde af te raden om met de lijders te fokken, maar broers en zussen uitsluiten voor de fok is wat kort door de bocht omdat we helemaal niet weten of dat echt zo effectief is.
Zolang we van aandoeningen niet weten hoe zij vererven is het lastig om de ziekten te verbannen. Maar een goede stap in die richting is zeker het documenteren en bijhouden van dragers en lijders en het uitsluiten van lijders voor de fok. Daarom is volgens mij het protocol PL van de Raad van Beheer een goed initiatief! Bij het terugdringen van HD en ED zijn goede resultaten geboekt, door het in kaart brengen ervan en het goed selecteren van fokcombinaties. Het ligt in de aard der verwachting dat dit bij PL ook zal gebeuren. Maar het compleet uitbannen van multifactoriële aandoeningen is naar mijn bescheiden mening een enorme uitdaging en we zijn nog lang niet zo ver. Voorlopig zullen we genoegen moeten nemen met het zoveel mogelijk terugdringen ervan door te testen wat mogelijk is en vervolgens goed te kijken naar de fokcombinaties.
Maar we moeten wel realistisch blijven, naast de ziektes die wij in beeld hebben, zijn er nog talloze aandoeningen die al dan niet erfelijk zijn. Het is een utopie om te denken dat we de gezondheid van een hond kunnen garanderen!
